تاریخچه حجاب در ایران

تاریخچه حجاب در ایران باستان

تحقیقات تاریخی نشان می دهد حجاب زنان ایرانی در دوران باستان _یعنی قبل از ورود اسلام به ایران_ در جهان منحصر به فرد بوده است. تا جایی­ که ویل دورانت تاریخ نگار مشهور اتریشی معتقد است مبدا حجاب در ان، ایرانیان هستند. نقش برجسته های این دوره نشان میدهد

ن­رد

دراجتماع از لباس­ های تنگ و بدن­ نما استفاده نمی­ کردند.پیش از آریایی بر اساس تحقیقاتی که باستان­ شناسان آلمانی در لوح ­های گلی دوره آشوریان (Assyria) انجام داده­ اند، زنان آزاده آشوری حدود ۱۲۰۰ قبل از میلاد مسیح هنگام حضور در اجتماع، پوشش و داشتند ولی زنان روسپی و برده ها از پوشش منع می-شدند تا شناخته شوند. لباس­های گشاد نشانه‌ی بزرگی و تمدن و لباس های تنگ نوعی توهین و بی‌تمدنی محسوب می‌شده است . جیمز لیور می‌نویسد: در نقش برجسته‌های نینوا چهره‌ی زن­ها به ندرت دیده می‌شود در حالیکه چهره مردان فراوان به چشم می‌خورد. (کتاب تاریخ پوشاک اقوام ایرانی)

در کتاب «پوشاک باستانی ایرانیان» نوشته جلیل ضیاءپور درباره پوشش مادها (Medes)آمده:

«اصلی که باید در نظر داشت، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه های ما قبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره [مادها] از لحاظ شکل (با کمی تفاوت) با پوشاک مردان یکسان است.» نویسنده در ادامه برای توضیح نقوش بر جای مانده می­نویسد: «مرد و زن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، از هم تمیز داده می شوند. به نظر می­رسد که زنان پوششی نیز روی سر خود گذارده­ اند و از زیر آن گیسوهای بلندشان نمایان است.»

هخامنشیان (آریایی ها)

کورش لباس کوتاه تن نما را نمی‌پسندید. او لباس پارسی چین دار و زیر آن یک نیم شلواری می‌پوشید که به شلوار پاکدامنی معروف بود. (تاریخ پوشاک اقوام ایرانی)

شلوار از عناصر اصلی پوشاک ایرانیان بوده و در فرهنگ‌های دیگر وجود نداشته است. چینی­ ها و عرب ­ها شلوار پوشیدن را از ایرانی­ ها یاد گرفتند. یونانی‌ها ایرانیان را بدلیل پوشیدن شلوار مسخره می‌کردند. (دانشنامه ایرانیکا)

ویل دورانت:

غالب پارسیان برهنه بودن حتی قسمتی از بدنشان را بی‌شرمی می‌دانند و همیشه بلند لباس می‌پوشند. در زمان داریوش، زنان طبقات بالای اجتماع جز در تخت روان و روپوش دار از خانه بیرون نمی‌آمدند. در نقش‌هایی که از ایران باستان بر جای مانده است هیچ صورت زن دیده نمی‌شود. (تاریخ تمدن) ملکه ها و زنان اشراف با چادر و زنان خدمتکار بدون حجاب بودند. (پوشاک در ایران زمین)

از روی برخی نقوش بجا مانده از دوره هخامنشیان، پیراهن آنان پوششی ساده و بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه است. زنان دیگری نیز هستند که از پهلو به اسب سوارند. اینان چادری مستطیل بر روی همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن بلند و در زیر آن، پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است. (پوشاک زنان ایرانی، جلیل ضیاءپور)

چادری که موسوم به چادر ایرانی است همان چادری است که از دوره هخامنشیان استفاده می شده ولی در آن زمان به شکل مستطیل یا مربع بوده است. با گذشت زمان این چادر تغییر کرده و به شکل نیم دایره درآمده است.

شاهد دیگری که بسیاری به عنوان سند باحجاب بودن زنان ایرانی از آن نام میبرند فرش پازیریک است که مربوط به دوره هخامنشیان بوده و زنان لباسی به تن دارند که موها و بدنشان را پوشانده است.

اشکانیان (پارتیان)

در دوره اشکانیان قاعده عمومی بر جدا بودن زن­ها از مردها بود، زیرا اندرونیِ نجبایِ اشکانی از بیرونی مجزا بوده است. (زن در ایران باستان)

زنان اشکانی از شلوارهای چین‌دار و پیراهن‌های دراپه‌دار و بلند استفاده می­کردند. هم­چنین در پوشش سر و استفاده از چادر همانند زنان هخامنشی بودند و کلاه عمامه‌وار آنان تقریباً بیشتر موهای آن­ها را می پوشانید. بلندی لباس ­ها بقدری بود که مانع دیدن کفش­ ها می­گردید. (تاریخ پوشاک اقوام ایرانی)

چادر زنان اشکانی به رنگ­های شاد و ارغوانی و یا سفید بوده ­است. گوشه چادر در زیر یک دکمه که به وسیله زنجیری به گردن افکنده شده، بند است. این چادر به نحوی روی سر می ­افتاده که عمامه (نوعی کلاه زنانه) را در قسمت عقب و پهلوها می­ پوشانیده است. (پوشاک باستانی ایرانیان، جلیل ضیاءپور)

در کتاب «پارتیان» نیز آمده ­است: «زنان عهد اشکانی قبایی تا زانو بر تن می­کردند، با شنلی که بر سر افکنده می­شد.

دوره ساسانیان و ورود اسلام به ایران

چادر و شنل از عناصر مهم پوشش زنان ساسانی بوده که ما آن را بر سر ملکه آذرمیدخت، دختر خسرو پرویز که مدتی هم در ایران پادشاهی می کند می بینیم.

در کتاب تمدن ساسانی(علی سامی) در مورد پوشاک زنان چنین آمده است: «چادر که از دوره­ های قبل مورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال قرارگرفته­ است.» زنان درباری روی مقنعه خود، تاج و روی تاجشان چادر می­ پوشیدند.

در سنگ نگاره طاق بستان که در قرن سوم میلادی ساخته شده‌است، تصویر آناهیتا الهه آب دیده می­ شود که دارای لباس­ های پوشیده است. از تفاوت سبک لباس آناهیتا و دو نقش برجسته کنارش که متعلق به دو مرد است می­توان فهمید در این دوره زن­ها بصورت متفاوت از مردان و بیشتر از آنان خود را می­پوشاندند.

بعد از ورود اسلام به ایران تنها تغییری که در پوشش زنان ایرانی ایجاد می ­شود آن است که روسری­ هایشان را که قبلا از جلو باز بوده از قسمت زیر گلو با سنجاق یا گیره می ­بستند بطوریکه دیگر گریبان شان پیدا نبود. درواقع اسلام، حجاب زن ایرانی را تکمیل می­کند و برخلاف عقیده بسیاری، اسلام بوجود آورنده حجاب در ایران نیست. ژوزف کنت گوبینو تاریخنگار فرانسوی می­گوید: شکل حجابی که در ایران است بیش از آنکه مستند به اسلام باشد به ایران قبل از اسلام مستند است.

در منابع اسلامی درباره حجاب زنان ایرانی دوره ساسانی آورده شده است:

هنگامی که سه تن از دختران کسری، پادشاه ساسانی، را برای عمر آوردند، شاهزادگان ایرانی را در برابر عمر در حالی که پوشش و نقاب داشتند، ایستاندند، خلیفه دستور داد، با آوازی بلند بر آنان فریاد کشند که: پوشش از چهره برگیرید تا مسلمانان آن­ها را ببینند و خریداران پول بیشتری به پای آنها بریزند. دوشیزگان ایرانی از برهنه کردن صورت خودداری کردند و مشت بر سینه نماینده عمر زدند و آنان را از خود دور ساختند. خلیفه خشمناک شد و خواست با تازیانه آنان را بیازارد، در حالیکه شاهزادگان ایرانی می گریستند. حضرت علی(علیه السلام) به عمر فرمودند: در رفتارت مدارا کن؛ با دختران ملوک نباید معامله دختران بازاری (کنیزان) کرد.»

از ابتدای اسلام تا پیش از صفویان

در این دوران لباس زنان همان لباسِ زنان دوره‌ی ساسانی است. در خارج از خانه با مقنعه_که بعد از اسلام رایج شد_ ، روبنده و چادر بدن خود را می‌پوشاندند. شلوارهایشان بلند و گشاد و در قسمت مچ چسبان بود. (تاریخ پوشاک اقوام ایرانی)

در عصر ایرانی ـ ترکی، یعنی حکومت های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، زنان از نوعی مقنعه و چادر استفاده می­کردند که تمامی سر را می­پوشاند. معمولاً پیشانی، چانه و دهان را نیز پنهان می ­کردند و روی مقنعه و پیشانی، نواری بسته می­شد. نوع دیگری از این مقنعه تقریبا همچون چادر هم سر را می­پوشاند و هم ادامه آن شانه ­ها و تقریبا تمامی بدن را پنهان می­کرد. این سرپوش ها اکثرا به رنگ مشکی، سفید، سبز و گاه قرمز بود. (تاریخ پوشاک اقوام ایرانی)

پوشش زنان عصر صفویان

دوره صفویه کم­ کم حضور جهانگردان در ایران زیاد شد. این جهانگردان در سفرنامه­ های خود توصیفات جالبی از زنان ایرانی دارند.

مثلا کلاویخو جهانگرد اسپانیایی در سفرنامه­ اش می نویسد: زن ­های شهری معمولا صورت خود پوشانده و عجیب آنکه چادر سفید و نقابی سیاه داشته اند

کلودانه جهانگرد و فیلسوف فرانسوی هم می­گوید:

زنان ایرانی، بیش از تمام کشورهای مشرق زمین مقید به حجاب اند. آنها دوست ندارند حتی چشمان خود را به کسی نشان دهند.

یاکوب ادوارد (جهانگرد و طبیب آلمانی) :

در ایران هنگام صحبت کردن با زنان چادری از طرز تکلم آنها می­توان به مقام بلندشان پی­برد. آنان در خروج از منزل آزادی بسیاری دارند و علیرغم جدا و مستور بودنشان، به همه ­ی امور اعمال نفوذ دارند.

ژان شاردن (جهانگرد و فیلسوف فرانسوی) :

پوشش سر زنان، چارقد سفیدی است که تا سر شانه می­رسد و چادر سفید بلندی که فقط چشم ­ها از پشت آن پیداست و جلو صورت را با پارچه مُشبّک دست باف یا توری می­بندند. مشکل می­توان تشخیص داد که بانوان آریایی برای آزرم و عفت یا به­ منظور افتخار و عزت یا غرور و تکبر به سوی حجاب می­روند.

وبلاگ های دیگر ما را مطالعه کنید :

• تاریخچه حجاب در برخی کشورها
• اصول شاد زیستن
• برای ایجاد عادت های خوب در خودتان این ۶ عادت استراتژی را تقویت کنید
• بازی زبان اصلی کودکان

به ما بپیوندید 👇

کانال ایتا : https://eitaa.com/hejabinja

کانال بله : https://ble.ir/hejabinja

آپارات : https://www.aparat.com/u_18465695